IMF, ülke ekonomilerinin çıkmaz sokağa girdiği dönemlerde kimi zaman hükümetler tarafından çalınacak son kapı olarak görülürken kimi zamanda ülkeler için kurtarıcı olarak görülür.

IMF tarafından ülke ekonomileri için yazılan reçeteler ise acı ilaçlarla doludur. Özellikle Türkiye IMF’ye gidecek mi gündeminin yoğun olduğu bu günlerde IMF ile ilgili çok fazla soru geliyor. “IMF nedir”, “IMF’nin görev ve amaçları nelerdir”, “IMF’nin uyguladığı politikalar tüm ülkeler için aynı mıdır”, “IMF’nin uyguladığı politikalar her zaman başarıya ulaşır mı” soruları “IMF nedir” başlığı altında gelen sorulardan sadece bazılarıdır. Dijital de ise IMF nedir, görev ve amacı nedir konusunda çok fazla yorum var ve kimi zaman bu yorumlar kendi içinde çelişkiye düşüyor. Bu çerçevede literatür açısından IMF nedir, görev ve amaçları nelerdir üzerinde duralım.

IMF Nedir?

IMF (International Monetary Fund), Türkçe karşılığı ile Uluslararası Para Fonu’dur. 1945 yılında ABD’nin New Hampshire Eyaleti’nde 29 üyenin imzası ile Birleşmiş Milletler toplantısında ülke ekonomilerin güçlenmesi, küresel ticaretin gelişmesi ve mali istikrarın sağlanması amacıyla kurulmuştur.

IMF’nin kurulmasında 2. Dünya Savaşı sonrası Avrupa ülkelerinin ekonomilerinin çökme aşamasına gelmesi, beraberinde küresel kriz beklentisi ABD’yi harekete geçirmiş ve ABD öncülüğünde Avrupa devletlerinin işbirliği ile IMF ve Dünya Bankası gibi kurumlar oluşturulmuştur.

IMF’in Görevleri Nelerdir?

IMF’in görevleri arasında kaynak ihtiyacı olan ülkelere fon yaratarak ekonomik zorlukların aşılmasına yardım etmek ilk önceliktir. Bununla birlikte IMF borç alan ülkelerin ekonomik ve mali politikalarını izleyerek ülke ve merkez bankalarına tavsiyelerde bulunur. Yine IMF’nin en bilinen görevleri arasında alacaklı ve borçlu ülkeler, bankalar ve uluslararası resmi kurumlar arasında arabuluculuk görevi görür.

IMF’in Amaçları Nelerdir?

IMF’in ana amacı ülke ekonomilerine duyulan güvenin tekrar sağlanması, mali istikrarın inşası, ülke ekonomilerin tekrar güçlenmesi amacıyla borç vererek milletlerarası ticaretin dengeli şekilde gelişmesini ve ticaretin kolaylaşmasıdır. Ayrıca kurum, kambiyo istikrarını sağlayarak tek yönlü devalüasyonlara engel olmayı amaçlar.

IMF’in Kaynakları Nelerdir?

Uluslararası para fonu IMF’nin kaynakları ise IMF para birimi SDR’dir (special drawing right – özel çekme hakları). 1969’da uluslararası bir ödeme ve rezerv aracı olarak SDR oluşturulmuştur.

SDR sepeti nedir ve SDR sepetinde hangi para birimleri vardır denenebilir. IMF tarafından oluşturulan para birimi SDR, çatı üye ülkelerin para birimlerinin belirli oranlarda birleşiminden oluşur. SDR sepetini yüzde 41,73’ünü dolar, yüzde 30,93’ünü Euro, yüzde 10,92’sini Yuan, yüzde 8,33’ünü Yen ve yüzde 8,09’unu Sterlin oluşturur.

IMF’in kaynaklarının devamlılığını ise ülkelerin üye olduklarında ödedikleri sermaye taahhütleri sağlar. Sermaye taahhütleri ise kotalar üzerinden oluşmuştur. Kotalar üye ülkelerin ekonomisinin büyüklüğüne göre belirlenmiştir.

Mayıs 2017 yılı itibariyle IMF’in toplam kotası 671 milyar SDR olup organizasyonun yaklaşık 145 milyar Dolar değerinde altın rezervi vardır. Bu miktar sayesinde IMF, dünyanın en büyük üçüncü resmi altın rezervi sahibidir.

IMF’den Borç almak için Hangi Şartlar Gerekir?

IMF’den borç almak için kontrol edilemeyen ödemeler bilançosu açığı olması fakat ülkenin borcunu geri ödeyebilecek kapasitede olması gerekmektedir. Kaynak ihtiyacı olan ülkelere borç veren IMF, aynı zamanda dolaylı olarak borç alan ülkeye borç verildiğinde ödeme gücü olduğu mesajını verir.

IMF kredilerin geri ödeme süresi genellikle 3-5 yıldır. Kredi kullanan ülke bir faiz ödemesi yapar ancak bu, düşük bir faizdir. Ülke, borcunu aldığı para cinsinden ödeyebileceği gibi IMF’nin parası olan SDR cinsinden de ödeyebilir.

IMF’nin borç verme şartları nelerdir?

IMF’den borç alma aşamasına gelmiş olan ülke IMF’den borç alabilmek çin ise şu şartları yerine getirmelidir. IMF’nin borç alma şartları şunlardır;

Ülke kamu giderlerini azaltılması,

Ülkede vergilerin artırılması,

Ülkede para arzı kısılması,

Ülkede serbest fiyat politikaları izlenmesi,

Ülkede dış ticaretin liberalleşmeli ve ulusal paranın değeri düşürülmelidir.

Düşük faizli IMF kredilerin geri ödeme süresi ise genellikle 3-5 yıldır ve ülke borcunu aldığı para cinsinden ödeyebileceği gibi IMF’nin parası olan SDR cinsinden de ödeyebilir.

Türkiye’nin IMF İle İlişkileri Nasıldır?

Türkiye, 1947’de organizasyona üye oldu ve 1961’de Başbakan Cemal Gürsel’in kurduğu 24. hükümet döneminde ilk anlaşma imzalandı. 1980’de en uzun süreli ilk stand-by anlaşması yapıldı. Toplamda 19 stand-by anlaşması yapan Türkiye’nin borçlanma ilişkisi 2013 yılında 52 sene sonra tamamen sonlandı.

Türkiye’nin kota payı 26 Ocak 2016 itibarıyla “14. Genel Kota Gözden Geçirmesi”nin yürürlüğe girmesiyle 0,61’den 0,98’e yükselmiştir. Türkiye, 10 Ekim 2014’te imzalanan Ülke Grubu Anlaşması ile 2020-2024 yıllarında “İcra Direktörlüğü”nü yerine getirecektir.